Rosse waaierstaart, Arendbuizerd en Noordse Boszanger: een strakke twitchtocht!

Waarnemingen met foto's die een andere soort laten zien dan de naam die een waarnemer er aan geeft. Zijn ze zich hier bewust van, dan plaatsen ze een vraagteken bij de waarneming, en stellen ze de vraag wat op de foto staat. Op het forum zijn speciale topics voor mensen die willen weten wat ze hebben gezien of wat op hun foto's staat. Onjuiste determinaties, of onzekerheid er over, een dagelijks wederkerend verschijnsel op Waarneming.nl. Heel soms duikt tussen die waarnemingen, of op het forum, een vraag om (her)determinatie op, waarbij een toegevoegde foto onverwachts tot een spectaculaire ontknoping kan leiden. 

Rond half acht gisteravond schrijft Henry van Lierop op het forum van waarneming.nl dat hij die middag in de Vereenigde Harger- en Pettemerpolder een Gekraagde roodstaart heeft gefotografeerd, maar dat enkele kenmerken niet kloppen voor die soort en eindigt met de vraag of dit een Gekraagde roodstaart is. En voegt drie foto's van de vogel toe. Tien minuten later reageert iemand dat de vogel zowaar wel op een Rosse Waaierstaart lijkt, waarna Garry Bakker met grote letters schrijft: DIT IS EEN ROSSE WAAIERSTAART! Een droog bericht dat Marc van der Aa acht minuten eerder plaatste in het topic Zeldzaamheden 'Heren, gein of niet toch maar effe van dittum. Rosse waaierstaart' sloeg blijkbaar niet direct aan. In een klein half uur is een vraag over een algemene uitgedraaid op een nieuwe soort voor Nederland! Het nieuws verspreid zich als een lopend vuurtje, binnen een half uur stijgt het aantal online-forumbezoekers naar 338, hoogst waarschijnlijk om met eigen ogen de ontmaskering te lezen. Henry fotografeerde de Rosse Waaierstaart rond half vijf aan Kamperkade  terwijl deze stil op slootbagger op de kant zat. Hij wist enkele plaatjes te maken voor de vogel enkele meters naar achter verdween en gaat dan verder omdat het slechte licht geen betere foto's zou opleveren. 

Al rond half zeven hebben de eerste die hard twitchers post gevat voor de boerderij aan de Kamperkade, tot zeven uur zwelt de groep naar zo'n zeventig twitchers. In de rest van Nederland maakt een snel groeiende groep vogelaars zich thuis op om deze donderdag straks gewoon aan het werk te gaan. Tot men hiervoor de deur uit moet, zal menigeen nagelbijtend wachten op nieuws uit het veld. Werkroosters worden bekeken op gaatjes, de mogelijkheid tot schuiven of gewoon vrij. Mocht de Rosse Waaierstaart er nog zitten dan zullen heel wat belangstellenden alsnog proberen af te reizen.

Aan de Kamperkade zijn ondertussen al zo'n honderd mensen in het eerste licht naar de waaierstaart aan het zoeken als iemand roept hem in beeld te hebben. De hele groep rent hysterisch naar de plek, mensen raken gefrustreerd door onduidelijkheid over de exacte plek. De Rosse waaierstaart foerageert vrij op de oprit van het erf, er tegenover dringen vogelaars om een goed uitzicht. Een abrupt einde lijkt voor de vogel in zicht wanneer vanaf het erf een auto recht op de vogel afrijdt. Deze vliegt op, en keert daarna terug naar zijn stek. De vrouw in de auto rijdt nu recht op de ca 200 vogelaars aan en schrikt zich een hoedje. Daarna is het aan de rest van vogelend Nederland zich een hoedje te schrikken: al om 7:19 komt via Dutch Bird Alerts 'de piep' binnen: BAM! Zit er!. 

Gisteravond tijdens de rit van de Maasvlakte terug naar Arnhem zitten Jasper en ik er al weer op te zinnen vandaag wéér naar de Maasvlakte te gaan, mocht deze ochtend blijken dat de Noordse Boszanger er nog steeds zit. Tegen vijf uur 's avonds naar een soort gaan, waarvan de trefkans na 16:30 zakt naar nul, zorgt bij voorbaat al dat de kaarten er slecht voor liggen. Ondanks de niet al te hoge verwachtingen, evengoed baal je dan wel. Vandaag zouden we dan ook eerder gaan, niet alleen omdat zijn activiteit gepiekt over de dag lijkt te liggen, met meer uren is de kans op een zichtwaarneming ook groter. De uitwerking van ons plan verloopt alleen niet zo soepel, voor we aan de haken en ogen beginnen zet ik op facebook de vraag of er morgen mensen naar de Maasvlakte willen en plek voor twee hebben. De makkelijkste optie, Joep en z'n auto, valt al snel af, hij heeft al andere plannen. Een andere optie is de auto van z'n ouders lenen. Die staat alleen wel in Beneden-Leeuwen. Hoe komen wij tot elkaar: Jasper vanavond gelijk door, of vanochtend pas ophalen en terug, of wij samen naar Beneden-Leeuwen. Anyway, een verrassend bericht rond acht uur zet alles op z'n kop: de ontdekking bij Petten van de Rosse Waaierstaart. Snel zet ik op facebook dat ons plan stante pede is gewijzigd en nu vervoer voor twee naar de Kamperkade wordt gezocht. Ook zet ik de ontdekking op de Arnhem Alert-whatsapp, waar eerste reactie snel volgen. Wanneer Joost van Bruggen schrijft wel te willen gaan, maar pas vanaf 11:45 reageer ik gelijk. Door later op de dag te gaan heb ik in het verleden best wat leuke soorten gemist, doordat ze 's morgens al waren gevlogen. Pas 11:45 vertrekken valt me dan ook zwaar, maar met liever iets dan niets regel ik met Joost het vervoer voor Jasper en mij. Later op de avond stuurt Jasper ineens het bericht dat Joep wel wil rijden. Als de waaierstaart er nog zit eerst daarnaartoe, Joep pikt ons om half negen dan op bij het politiebureau in het centrum. Het beloofd helemaal een leuke dag te worden als Joep Arendbuizerd en NoBo ook op het programma heeft staan. 

Jasper stuurt me om 7:42 al een bericht dat de Rosse Waaierstaart er inderdaad nog zit. Door een licht slaapgebrek mis ik zowel het geluid van het bericht, als m'n wekker. Gelukkig belt Jasper me ruim voor vertrek nog eens, na bliksemsnel in de kleren te zijn geschoten trap ik me wakker naar het bureau. Ruim op tijd verdwijnt de fiets op slot in het rek en wachten we op Joep. Hij had zich door een file moeten worstelen, iets later dan gepland draait hij bij ons de hoek om. Het rijden zonder navigatie gaat tot Amsterdam probleemloos, mijn slaperige bemoeienis bij een te nemen afslag -'nee rechtdoor!'- zorgt voor lichte paniek, later bleek het wél de goeie keus. Na Alkmaar is het een kwestie de provinciale N9 noordwaarts, een keer links en hoppetee. Zodra links in de verte bij Groet de duinen overgaan in de Zeewering voelt de eindsprint ingezet, door trage voorgangers en een inhaalverbod wel een van de slappere. De ingezette eindsprint lijkt te sneuvelen wanneer Joep bij Zijpersluis ons een parallelweg in dirigeert. Met in gedachten de parkeerplaats aan het begin van de Kamperweg waar twitchers naar worden verwezen, lijkt bovenlangs via N502  aanrijden mij het snelst. Nu knallen we zigzaggend over Molenweg, Oude Schoorlse Zeedijk en Koogerweg. Halverwege de Mosterdweg ligt deze over een gemaal, in de snelle passage bovenlangs werp ik een blik vooruit, en zal Joep helemaal gelijk moeten geven met deze route. Bij een boerderij recht voor ons ontwaar ik een flinke massa mensen, daar is het! Een eerste poging aan deze kant te parkeren mislukt, de smalle Kamperkade biedt net geen ruimte om de grote trekker de bermen te laten maaien.

Nadat Joep en ik zijn uitgestapt rijdt Jasper naar de parkeer plaats aan het begin. Ik sluit me aan bij de groep die links van de boerderij in de bocht staat. Vanaf hier is goed zicht op een ijzeren hek dat zo'n dertig meter verder aan de rand van het erf staat, een plek waar hij volgens zeggen soms terugkeert. Verder naar achter, waar het erf ophoudt bij een wit schuurtje, kijk ik recht op de inmiddels bekende sloot met bagger op de kant. 

Binnen tien minuten na aankomst begint het al te gonzen. Een aantal slimmeriken is op de Hondsbossche zeewering gaan zitten en zou vanaf deze hoge positie de Rosse Waaierstaart nú in beeld hebben. Net áchter het witte schuurtje en zodoende buiten ons zicht. Blijkbaar heeft ook een flink aantal uit onze hoek de vogel nog niet 'in the pocket', in groepjes lopen ze haastig de paar honderd meter naar de dijk. Hemelsbreed zit er tot de vogel zo'n 250 meter tussen. Naast te gehaast is het me ook te ver.

Met de verwachting dat ik deze megasoort voor het eerst bij het hek zal zien ga ik langs de weg zitten. Met de telescoop bekijk ik de gezichtsuitdrukkingen op de dijk. De zoekende, afwachtende of rondkijkende blikken lijken te vertellen dat ze nu niets zien. Wat me nieuwsgierig maakt waardoor iedereen dan net naar de dijk werd getrokken, en stuur Jasper een whatsapp of ze de vogel nu in beeld hebben. Voor zijn reactie er is komt de voorhoede van ons groepje in beweging, opgewonden gaat rond dat hij vlak voor ons zit. Dan kom ik er achter net te laag te zitten, hij zit zo dichtbij dat een heuveltje tussen ons net 't zicht belemmerd, fuck! Al doe ik het snel, drie poten verlengen is kostbare seconden verspelen, het zoeken daarna tikt er nog ettelijke af. En dan blijft m'n blik hangen aan iets rossigs op de grond, net links naast het ijzeren hek. Snel stel ik de scoop goed: met beide pootjes op de klei staat daar de Rosse Waaierstaart! 

Klein, maar zéér fraai!   foto Bart van Hoogstraten

Met de rug grotendeels naar me toe staat hij daar, de borst fier vooruit, de staart recht omhoog. Half omgedraaid, met de snavel iets omhoog kijkt hij onze kant op. De fiere houding en het donkere kraaloogje onder de witte wenkbrauwstreep stralen niet alleen een soort onbevreesdheid uit, het lijkt ook gewoon een ordinaire patser. Het eerst wat in me opkomt na onze kennismaking is niet eens: 'hebbes!', maar 'shit, wat ben jij klein zeg!!' De nodige verspeelde seconden in de valse start wreken zich, voor ik aan de details kan beginnen verdwijnt de vogel weer naar achteren en uit beeld. Het duurt nu langer voor er weer iets gebeurd, ik besluit naar de groep mensen die verderop langs de weg staat lopen.

Niet alleen om misschien een betere positie te vinden, ook zijn er aardig wat bekenden aanwezig. Vanaf mijn nieuwe positie heb ik vrij zicht op het stuk ruige slootkant waar één bloeiende distel in de gaten moet worden gehouden. Daar in de buurt hangt hij rond. Inderdaad steekt hij sneaky een paar keer alleen z'n kop en stuk lijf tussen het beige gras omhoog. Weet je waar, maar vooral ook hóe te kijken dan is een glimp opvangen op zich niet zo moeilijk. Maar het uitleggen aan iemand die zelfs door je ingezoomde telescoop niet weet waar te kijken, is dan behoorlijk lastig. Zodra het zonnetje een keer iets langer doorzet gaat hij, tot vreugde van de minder scoop bekwamen onder ons, langer bovenin de ruigte zitten. Ondertussen tikt onze klok gewoon door. Willen we zoals gepland niet te laat bij de Noordse Boszanger zijn, dan moeten we nu niet veel langer blijven. De rit snoept toch ook weer een uur en drie kwartier van onze tijd af, en natuurlijk gaan we voor Joep ook naar de Arendbuizerd.

Gelukkig is daar Aart Vink die om tien voor twaalf uitroept dat de vogel vrij op het ijzeren hek zit. Met zo'n actie hoopte ik al deze twitch te kunnen afsluiten! Bijna helemaal links in het hek, op de een na hoogste stang zit de Rosse Waaierstaart! De afgenomen bewolking geeft de zon kans om door te breken boven zijn onverwachte nieuwe stek. In de minuten die hij er zit stel ik me voor hoe hij elk warme zonnestraaltje gretig absorbeert, ondertussen worstelend met de grote vraag hoe hij in godsnaam op een plek als deze, met zulk koud baggerweer terecht kon komen. Nadat het rossige propje het lange gras weer had opgezocht blijven we nog zo'n vijf minuten kletsen over deze megasoort en de gave afsluiting, die is binnen! Op naar de Maasvlakte, waar Noordse Boszanger en Arendbuizerd volgens Waarneming.nl nog steeds aanwezig zijn.

De lange rit naar het zuiden gaan doezelend en half slaperig langs me heen, het laatste stukje Maasvlakte een déjà vu. Eerst rijden we naar de Arendbuizerd, met de verwachting die makkelijk te kunnen scoren, zodat er daarna meer tijd voor de boszanger is. Net als gisteren sluiten we de auto aan bij de aanwezigen, op afstand is al te zien dat ze omhoog kijken: de Arendbuizerd vliegt dus. Ver weg, tussen de grote windmolens op de dijk, cirkelt een rover die inderdaad de nieuwe soort voor Joep blijkt te zijn. Verwend door gisteren is dit niet waar je naar uitkijkt. Het ziet er ook niet naar uit dat de grond wordt opgezocht, langzaam cirkelt hij onze kant op. De kenmerken in vlucht zijn door het licht wel goed te bekijken. Zeker wanneer de Arendbuizerd recht over ons heen naar het noorden flapt, en we de zon in de rug krijgen, zijn de herkenbare ondervleugeltekening, de roestkleurige buikvlek en de lichte kop goed te zien.

Samen met een paar gewone Buizerds wint de Arendbuizerd hoogte, zeilt weer door blijft dan op grote afstand hoog cirkelen. Even lijkt het er op dat hij weer onze kant op komt, na een tijd wachten en kijken lijkt dit er niet in te zitten en we hakken de knoop door. Op m'n vraag of Joep deze nieuwe soort voor hem goed genoeg heeft kunnen bekijken reageert hij met tevreden te zijn, waarna het moment aanbreekt die laatste megasoort binnen te gaan halen! 

Voor Joep is het nieuw, Jasper en ik sjokken voor de tweede dag over het pad langs de Westplaat. Eerst door het mulle zand tussen de lage duindoorns, daarna een stevig pad met rechts hoge meidoornstruiken en links hoge bomen met eronder struiken. Voor ons ontvouwt zich een bekend tafereeltje. Al dan niet in groepjes staan vogelaars naar de bomenrij te kijken en luisteren. Net als gisteren liet de Noordse Boszanger eerder op de dag zich al een paar keer horen. Na tien uur vanochtend is hij helaas niet meer zien. Grepen we gisteren er helemaal naast, door pas aan het eind van de middag aan te komen, nu we er om twee uur al zijn ben ik een stuk optimistischer. En het lijkt ons inderdaad mee te zitten: al na een half uur beginnen iets verderop een aantal vogelaars voor een open stuk in de haag driftig te wenken: hij roept! 

Met een korte sprint sta ik al naast ze en hoor een scherp 'tziet' aan de andere kant van het lage open deel. Het klinkt een klein beetje als een Geelgors-roepje bedenk ik, terwijl de boszanger zo'n tien keer het opvallende geluid laat horen. 'Rekening houden met fans' heeft ie nooit van gehoord, hij zwijgt dan ook weer voor iedereen er is, gefrustreerd of beteuterd kijken deze rond. Nadat de vogel in dit stuk opdook, richt het zoeken zich op het open deel in de haag en de directe omgeving. Meerdere vogelaars houden het ook voor gezien: na uren wachten met alleen een paar keer de roep vinden ze het mooi geweest. Ze vertrekken en de groep slinkt nu naar zo'n twintig man. Een klein uur stilte is voorbij wanneer een herhaald 'tziet' klinkt vanaf vrijwel dezelfde plek als net. De zanger is geen meter verplaatst! Gespannen en gedreven zoekt iedereen nu de struiken, vooral lage abeeltjes, voor ons af.

Na een half uur roept Hans Verdaat ineens dat hij 'm ziet, in een topje van een jong boompje. Binnen de paar tellen dat we bij hem zijn is de vogel al weer in het dichte groen onder hem verdwenen. Met gierende adrenaline worden boompje en omgeving met kijkers afgestroopt op beweging. Dan is Marijn van Oss zo snugger om vanuit een andere positie, een paar meter naar links, te gaan kijken. Binnen een minuut alarmeert hij 'hier zit ie!' waarna als een gek de hele groep verplaatst en zich om Marijn heen schaart. Ongeveer drie meter in de haag foerageert -'het is 'm!'- de Noordse Boszanger rustig van tak -'wauw!'- naar tak, langzaam onze -'gááf!'- kant op, om te eindigen in de eerste abeeltjes waar we tegen aan kijken. DIT VERWACHT JE TOCH NIET! WAT EEN BEEST!

Noordse Boszanger  foto Marijn van Oss

Iedereen gaat uit z'n dak. Ik ben iets achter de groep gaan staan, vanaf een kleine verhoging richt ik de telescoop op het bewegende voor me en zoek even. Dan knalt een ongelofelijke lel van een witte wenkbrauwstreep door m'n lens. Ook het vleugelstreepje en andere kenmerken zijn goed te zien. Schitterend, wát een beest! Door de jonge abeeltjes op zo'n zeven meter voor ons scharrelt vlak boven de grond rustig onze derde megasoort voor vandaag voorbij. Door de telescoop is het net of er slechts een paar centimeter tussen ons zit. Razendsnel gaan camera's af, anderen volgen met hun kijker, we worden getrakteerd op een schitterende show van zo'n twee minuten waarna langzaam de vogel weer naar achteren verdwijnt.

In de groep vindt een enorme ontlading plaats. Gejuich gaat op, felicitaties gaan over en weer. De gemaakte foto's worden op de camera bekeken en met een telefoontje mensen die net waren vertrokken teruggeroepen. Na urenlang wachten, sommige zijn er al sinds 10 uur vanochtend, en alleen de roep te horen, is dit een spetterend slotstuk. Na een kwartier vertrekt ook vrijwel iedereen. Meer is er niet. Op weg naar de parkeerplaats rennen de eerste gealarmeerde mensen ons al weer tegemoet. Of hij er nog zit? Geen idee. Maar hij was wél gaaf!

Zoals gebruikelijk bij een bezoek aan de Maasvlakte rijden we later enkele files in. Het gaat langs me heen. Als Joep ons later weer bij het politiebureau in Arnhem afzet fiets ik naar huis op de automatische piloot. Dezelfde toestand waarin voor mij twee superdagen begonnen: twee ouderwets geweldige en gezellige twitches, drie nieuwe megasoorten en 770 kilometer rondreizen: kikke!

De Rosse Waaierstaart Erythropygia galactotesis is een behoorlijke zeldzame dwaalgast in NW-Europa en nieuw voor Nederland. Indien aanvaard door de Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna betreft het de 505e soort op de Nederlandse lijst. Een aantal kenmerken wijzen op de ondersoort galactotes, de Westelijke Rosse Waaierstaart. 

Toy Janssen is één van de vogelaars die vanochtend ging zoeken en 'm terugvonden, zijn verhaal met fraaie foto's op zijn weblog. Een ander verhaal over de ontdekking en informatie over de soort staat hier op Dutch Birding De vogel werd tot en met 27 september gezien, zoekacties de 28e werden laat in de middag zonder resultaat gestopt.